Mobile Search – tìm kiếm với thiết bị di động là khái niệm tương đối mới ở Việt Nam nhưng trên thế giới, Mobile Search là khá phổ biến và có tác động đến nhiều mảng như thiết bị di động hỗ trợ tìm kiếm, mạng di động, các nhà cung cấp dịch vụ tìm kiếm, các công ty làm nội dung, các công ty giải pháp marketing và kinh doanh trên mạng điện thoại. 

Mô hình kiến trúc Search Mobile
Nguyên nhân ra đời của Mobile Search

Với việc phát triển không ngừng của thiết bị di động đầu cuối, công nghệ mạng việc truy cập Internet bằng điện thoại di động đang ngày càng trở nên phổ biến chính và tiền đề cho việc phát triển của Mobile Search. Với những ưu điểm như: nhỏ gọn, thuận tiện, có thể truy cập WAP, WEB tại bất kỳ nơi đâu, bất kỳ lúc nào, … điện thoại di động ngày càng trở nên sẵn sàng cho việc truy cập và khai thác thông tin trên mạng Internet.
Việc xuất hiện Mobile Search là một tất yếu tương tự như việc phải có Search Engine trên Internet. Tài nguyên dành cho Mobile có thể là file hình ảnh, âm thanh, video, văn bản, … các nội dung này người dùng có thể khai thác khi truy cập trang WAP, WEB dành cho Mobile. Tương tự như trên Internet các tài nguyên này nằm phân tán, không được sắp xếp và được cung cấp bởi nhiều dịch vụ khác nhau, chính vì thế cần phải có một công cụ giúp hệ thống, bao phủ được toàn bộ các dữ liệu, tài nguyên dành cho Mobile.
Một nguyên nhân nữa có thể kể đến: điện thoại di động có giới hạn về kích thước màn hình và khả năng hiển thị nên hầu hết các nội dung dành cho di động đều ở dạng ẩn hoặc người dùng khó thể hiện được hết trên một màn hình. (Nghiên cứu của Qpass chỉ ra rằng chỉ có khoảng 36% cổng thông tin dành riêng cho Mobile mà tại đó người dùng chỉ mất 30s từ lúc bắt đầu cho đến khi tiếp cận được nội dung mình cần tìm trong đó).

Mobile Search khác gì với Internet Search
Mobile Search bản chất cũng là một phần mềm được thiết kế để trên đó có thể cung cấp dịch vụ cho phép người dùng thực hiện một truy vấn sau khi đã nhập vào một từ hay một nhóm từ khóa và trả về danh sách những kết quả có liên quan đến tài nguyên cần tìm kiếm.
Mobile Search về mặt kỹ thuật cũng không khác nhiều lắm cho với Search Engine trên Internet thông thường, nó cũng bao gồm các thành phần chính đằng sau như: crawler, parser, hệ thống chỉ mục, giao diện tìm tìm kiếm dành riêng cho thiết bị di động.
Tuy nhiên vẫn có những điểm khác nhau cơ bản giữa tìm kiếm thông thường trên Internet và tìm kiếm trên thiết bị di động.
Về nội dung tìm kiếm: người dùng tìm kiếm trên Internet những thông tin mang tính toàn diện, nội dung dài và dung lượng kết quả tìm kiếm có thể lớn và câu truy vấn thường dài hơn 3 từ khóa (15 – 20 ký tự), trong khi đó người dùng tìm kiếm bằng thiết bị di động thường tìm kiếm những thông tin ngắn gọn, mang tính thời sự như tin tiêu điểm, thời tiết, kết quả thể thao, địa điểm ATM, khách sạn,… ngoài ra họ cũng tìm các tài nguyên phục vụ thiết bị di động của họ như nhạc chuông, bài hát, video, game, …

Một số phân tích về thay đổi thói quen truy vấn của người dùng Mobile Search

Về cách thức thiết lập, hiển thị kết quả: do màn hình hiển thị của thiết bị di động thường thấp, độ phân giải màn hình không cao nên việc hiển thị kết quả tìm kiếm cũng như trang kết quả có chứa nội dung phải được thiết lập dành riêng cho các thiết bị di động. Một số cổng thông tin phát triển trên nền tảng công nghệ tốt như Oracle AS Portal, Microsoft SharePoint, … đều có phiên bản truy cập dành cho điện thoại di động nhưng phần lớn các cổng thông tin hoặc Website không thiết kế theo chuẩn không hỗ trợ việc truy cập bằng điện thoại di động hoặc người phát triển không hướng tới việc phục vụ cho điện thoại di động. Chính vì vậy một Mobile Search ngoài việc phải đánh chỉ mục, bao phủ được hết nội dung của các nguồn cung cấp nội dung phải có giải pháp hiển thị được kết quả của tìm kiếm của các Portal, Website không hỗ trợ hiển thị trên điện thoại di động.

Các hình thức của Mobile Search
Mobile Search có khá nhiều biến thể do đặc thù về nội dung, hạn chế để phục vụ người dùng tìm kiếm trên di động được tốt nhất. Dưới đây là một số hình thức thể hiện của các biến thể này:
Tìm kiếm theo kiểu truyền thống: là phiên bản dành cho di động của các Search Engine trên nền tảng Internet như Yahoo, Google, … Các phiên bản này được thiết kế để việc tìm kiếm và hiển thị kết quả tìm kiếm phù hợp nhất đối với người dùng di động. Do người dùng Mobile Search thường có phạm vi tìm kiếm, lượng truy vấn khá giống nhau nên các SE này đã dựa vào đó để đưa ra cơ chế tập hợp, lựa chọn các WAP, Website có kết quả phù hợp nhất với người dùng. Ngoài ra các SE còn hỗ trợ bóc tách, hiển thị nội dung trên những Website không hỗ trợ nền tảng thiết bị di động để hiển thị kết quả ở dạng tiện lợi nhất cho việc khai thác và hạn chế lưu lượng phải tải về máy của người dùng.
Dịch vụ hỏi đáp trên Mobile: những dịch vụ này cho phép người dùng nhập vào một câu hỏi và nhận được câu trả lời dưới dạng text và kết quả trả về không đòi hỏi người dùng phải truy cập vào một WAP, WEB khác. Những dịch vụ này hiện được cung cấp dưới 2 hình thức:

1. Mỗi truy vấn gửi về sẽ có người tiếp nhận và tìm kiếm, chọn lọc thông tin phù hợp nhất và gửi trả lại kết quả. Hình thức này thường thỏa mãn được nhu cầu của người dùng nhưng lại có hạn chế về yếu tố nhân lực.
2. Tương đối giống với các Semantic Search Engine trên Internet, máy chủ tìm kiếm sẽ trả về các kết quả phù hợp nhất trên cơ sở phân tích câu hỏi của người dùng và kết quả tìm được trên các nguồn khác. Kết quả tìm kiếm này có thể không chính xác bằng phương pháp có sự hỗ trợ của con người.

Tìm kiếm theo danh mục: dịch vụ này thường được cung cấp dưới các tên gọi khác và có cách thức thể hiện khác nhau, các dịch vụ này thường cung cấp các dữ liệu liên quan đến địa điểm, bản đồ, trang vàng, máy rút tiền, khách sạn, … Tùy theo trình độ công nghệ của các nhà cung cấp dịch vụ mà dịch vụ này có thể có những ưu điểm mà các hình thức tìm kiếm trên di động khác không có. Ví dụ: khi thực hiện tìm kiếm địa điểm, người dùng có thể thấy chính xác vị trí hiện tại của mình và đường đi thuận lợi đến địa điểm mình cần tìm.

Dịch vụ tìm kiếm địa điểm hiển thị đường

Dịch vụ khám phá dành cho Mobile: những dịch vụ này chủ động gợi ý cho người dùng những gì mà họ nên làm. Một vài ví dụ của dịch vụ này là người dùng được gợi ý tải về một nhạc chuông, một game mới hoặc thông báo về việc đã có kết quả một trận đấu bóng, tin tức mới, … và gửi kèm theo những đường link để người dùng có thể truy cập ngay lập tức. Những dịch vụ như vậy thường căn cứ trên sở thích và đăng ký sử dụng dịch vụ (do dịch vụ này thương mang tính thương mại nhiều hơn là nhắm tới phục vụ người dùng).
Dịch vụ điều hướng truy cập dành cho Mobile: những dịch vụ này cung cấp chỉ mục phục vụ truy cập một Website hay Portal nào đó, thậm chí những Website hoặc Portal này đã có phiên bản dành cho điện thoại nhưng dịch vụ này sẽ giúp người dùng truy cập nội dung dễ dàng và đơn giản hơn.

Lợi ích khi tham gia vào Mobile Search
Mobile Search có lợi cho rất nhiều chủ thể, lợi ích đó không chỉ người sử dụng dịch vụ được hưởng mà còn có rất nhiều chủ thể khác, chính vì vậy việc phát triển Mobile Search chính là việc xây dựng tốt mối quan hệ giữa các chủ thể đó:

1. Người sử dụng: người sử dụng là người có nhu cầu tìm kiếm thông tin, nội dung hoặc một dịch vụ nào đó. Mobile Search giúp người dùng tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng, như cập nhật tin tức mới nhất từ thị trường chứng khoán, kết quả thể thao, tìm đường, tìm cây xăng gần nhất, …
2. Nhà cung cấp dịch vụ tìm kiếm: người cung cấp dịch vụ tìm kiếm có thể thu được những lợi ích từ việc bán cá quảng cáo cho các công ty có nhu cầu quảng bá sản phẩm, dịch vụ của mình. Nguồn tiền từ quảng cáo không chỉ giúp người cung cấp dịch vụ tìm kiếm duy trì và hoàn thiện dịch vụ mà còn là nguồn lợi nhuận lớn đối với họ.
3. Nhà cung cấp dịch vụ viễn thông: nhà cung cấp dịch vụ viễn thông sẽ thu được nhiều lợi nhuận từ việc sử dụng dịch vụ mạng của người dùng, việc hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ tìm kiếm sẽ giúp tăng tiện ích cho người sử dụng mạng và có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh cho chính nhà cung cấp dịch vụ viễn thông đó.
4. Nhà cung cấp nội dung: lợi nhuận của nhà cung cấp nội dung có thể được thu từ việc hợp tác với các mạng viễn thông với hình thức chia sẻ lợi nhuận trên các dữ liệu người dùng tải (căn cứ theo lưu lượng hoặc số lần tải vể), thu từ việc bán quảng cáo và thậm chí thu từ người dùng với các nội dung có giá trị.
5. Người làm Marketing, kinh doanh: lợi ích người làm Marketing, kinh doanh có thể thu được chính là việc đưa được thương hiệu, hình ảnh sản phẩm của mình đến với tất cả mọi khách hàng tiềm năng của mình thông qua kênh quảng cáo trên Mobile khi người dùng đang có xu hướng né các quảng cáo trên tivi, đài phát thanh, báo chí, internet, … (Theo nghiên cứu của Forrester Research, 83% người làm Marketing tin rằng quảng cáo trên Mobile sẽ trở thành kênh quảng bá hiệu quả nhất nhất trong 3 năm tới).

Tổng kết
Trong thời gian qua ở Việt Nam Yahoo đã bắt tay với Mobifone để tung ra dịch vụ tìm kiếm trên di động OneSearch, đây là một dịch vụ khá phổ biến và thành công của Yahoo tại thị trường châu Á và đã đem lại cho Yahoo một khoản lợi nhuận không nhỏ. Bài toán được đặt ra đối với Xa Lộ là liệu có thể phát triển và đưa ra một dịch vụ tìm kiếm trên di động không chỉ đáp ứng tốt nhu cầu của người dùng di động mà còn phải đem lại được lợi ích về thương hiệu cũng như lợi ích về kinh tế cho Tinhvân Media trong thời gian tới? Câu trả lời vẫn là một bí mật đối với hầu hết các thành viên của Tinhvân Media…

Thông tin được cung cấp bởi xalo.vn – máy tìm kiếm số một Việt Nam