Hầu hết các doanh nghiệp CNTT Việt Nam (trừ một số doanh nghiệp lớn), thậm chí cá nhân đều hiểu "lơ mơ" về sở hữu trí tuệ. Và hầu như các doanh nghiệp không có bộ phận pháp chế…

90% “hổng” kiến thức

Đó là đánh giá của bà Hoàng Tố Như, Phó Phòng Sở hữu trí tuệ, sở Khoa học Công nghệ TP.HCM. Bà Như chia sẻ, bà tư vấn sở hữu trí tuệ cho rất nhiều doanh nghiệp ở nhiều ngành nghề khác nhau nhưng với lĩnh vực CNTT dường như các doanh nghiệp có quan tâm nhưng hiểu chưa sâu.

Các doanh nghiệp quan tâm đến sở hữu trí tuệ tham gia bàn tròn"Chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam" ở Công viên Phần mềm Quang Trung, ngày 8/3/2012. Trước đó ngày 28/2 một hội thảo về "Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ" cũng đã diễn ra tại Công viên Phầm mềm Quang Trung. Cả hai hội thảo này đều do bà Hoàng Tố Như (đứng), Phó Phòng sở hữu trí tuệ, sở Khoa học Công nghệ TP.HCM diễn giảng.

Đồng tình với ý kiến của bà Như, ông Nguyễn Văn Quyết, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần ICT cũng cho rằng, các doanh nghiệp lĩnh vực CNTT Việt Nam hầu hết không hiểu gì về sở hữu trí tuệ. Ông chia sẻ thêm, ông từng làm việc cho những công ty CNTT lớn của nước ngoài và thấy ở đó họ rất am hiểu luật pháp, đặc biệt là vấn đề về sở hữu trí tuệ. Nhưng khi làm việc với các doanh nghiệp CNTT trong nước ông nhận thấy 90% doanh nghiệp không chú trọng đến sở hữu trí tuệ.

Bản thân ông giờ đã là chủ một doanh nghiệp, mặc dù có quan tâm đến sở hữu trí tuệ, có tìm hiểu nhưng để thực sự hiểu ông vẫn còn lơ mơ. Ông Quyết thành thực chia sẻ, ngay khái niệm về bằng sáng chế ông cũng không hiểu rõ!

Chẳng hạn: Một doanh nghiệp trong nước có sáng chế thì cần phải đi đăng ký ở đâu? Đăng ký như thế nào? Nếu một doanh nghiệp nước ngoài cũng có sáng chế tương tự doanh nghiệp trong nước, và một ngày nào đó họ thực hiện kinh doanh tại Việt nam thì vấn đề bảo hộ ra sao?…

Không chỉ ông Quyết mà một số doanh nghiệp khác cũng tỏ ra thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm nghiêm trọng. Cụ thể trong các lĩnh vực: chuyển giao công nghệ, thương thảo hợp đồng (90% doanh nghiệp hiện nay sử dụng hợp đồng có sẵn của đối tác mà không xem kỹ đến các điều khoản); xác định các quyền sở hữu; tranh chấp chọn luật pháp và tòa án nào…

Ông Quyết chia sẻ, do không hiểu biết nhiều về sở hữu trí tuệ nên có nhiều dự án của doanh nghiệp CNTT không thương thảo được với đối tác nên phải hủy hợp đồng hoặc chịu thiệt thòi.

Cụ thể về tình huống của một doanh nghiệp chuyên về băng đĩa, giáo trình phục vụ cho ngành giáo dục. Công ty thiết kế, tự xây dựng và dựng phim… rồi đem cung cấp cho một số trường học. Nhưng các trường học này lại chia sẻ tài liệu của công ty cung cấp cho một số trường học khác. Tuy biết rằng hành động chia sẻ của các trường gây thiệt hại cho công ty nhưng do không am hiểu luật sở hữu trí tuệ nên công ty chưa biết phải đối phó với nạn sao chép này ra sao?!

Bảo hộ tránh kiện tụng

Hầu hết cá nhân, doanh nghiệp Việt Nam ngại ra tòa thưa kiện...

Dưới góc nhìn của bà Như, các doanh nghiệp Việt Nam tạo ra sản phẩm, khi sản phẩm đó có giá trị nhỏ các doanh nghiệp không quan tâm. Nhưng khi sản phẩm đó có giá trị từ vài ba chục triệu trở lên các doanh nghiệp mới quan tâm và bắt đầu tìm hiểu các vấn đề về sở hữu trí tuệ và dẫn đến kiện cáo, tranh chấp…

Nhưng việc tranh chấp có rất nhiều rủi ro. Người khởi kiện có thể đúng nhưng đôi khi lại trở thành người sai. Vì khi tranh chấp ra tòa án, tòa án sẽ chỉ căn cứ vào các chứng cứ mà bên nào chứng minh được công nghệ, sản phẩm, phát minh đó… thuộc về họ thì bên đó sẽ được xử thắng.

Do vậy, để tránh những tranh chấp, kiện tụng về sau, bà Như khuyên cá nhân, doanh nghiệp khi sáng chế ra bất kỳ một giải pháp, một công nghệ, một phần mềm hay sản phẩm CNTT nào đó… thì ngay lập tức phải lưu ý đến vấn đề bảo hộ các sáng chế đó.

Nếu sáng chế do nhiều người cùng tạo ra thì cần phải chú ý đến vấn đề đồng tác giả; hoặc sáng chế do tiền chi từ ngân sách Nhà nước thì phải được Nhà nước bảo hộ; hoặc sáng chế tạo ra do đối tác đặt hàng gia công thì trong hợp đồng cần phải ghi rõ các nội dung và điều khoản chặt chẽ…

Khi sự việc dẫn đến tranh cấp thì tốt nhất các doanh nghiệp nên chọn Tòa án Việt Nam hoặc một nước trung gian (thứ 3) hoặc chọn Tòa án quốc tế…

Hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu pháp luật

Công viên Phần mềm Quang Trung dự kiến mỗi tháng sẽ tổ chức một hội thảo chuyên đề chuyên sâu vào từng vấn đề cụ thể của sở hữu trí tuệ, ví dụ: Thủ tục chuyển giao công nghệ; cách thức giao kết hợp đồng… để các doanh nghiệp trong và ngoài Công viên đều có cơ hội tăng thông tin về sở hữu trí tuệ.

Ông Đỗ Thành Nhơn, Giám đốc Công ty BTM cho biết: công ty đặc biệt quan tâm vấn đề bản quyền phần mềm và bản quyền các mã nguồn mở nhằm tránh được những rủi ro tranh chấp, kiện tụng rắc rối về bản quyền phần mềm, phần cứng hay những ứng dụng của các sản phẩm trong tương lai của công ty về sau… 

Cùng với ông Nhơn, nhiều doanh nghiệp khác cũng mong muốn có nhiều hội thảo về bảo hộ sở hữu trí tuệ chuyên sâu cho từng ngành nghề, lĩnh vực để họ có điều kiện tham gia và tìm hiểu…

 Cuộc chiến sở hữu trí tuệ giữa các gã “khổng lồ”

• Nokia khởi kiện Apple sử dụng bản quyền của Nokia về dữ liệu không dây, bảo mật và mã hóa vào sản phẩm iPhone…Và Apple quay lại tố cáo Nokia vi phạm bản quyền về giao diện người dùng.

• Proview một nhà sản xuất màn hình máy tính của Trung Quốc kiện Apple tại tòa án Trung Quốc, cáo buộc Apple vi phạm bản quyền tên thương mại iPad, do Apple quên không ghi điều khoản cho phép Apple sử dụng tên thương mại này tại thị trường Trung Quốc.

• HTC kiện Apple vi phạm bằng sáng chế. Và Apple đã kiện lại HTC vi phạm bản quyền thiết kế, phần cứng và giao diện. Cuối cùng HTC đuối lý và đành chịu thua kiện Apple.

• Motorola kiện Apple vi phạm hàng loạt bằng sáng chế liên quan đến kết nối 3G, GPRS, công nghệ 802.11, thiết kế ăng-ten, cảm biến khoảng cách, đồng bộ thiết bị…Apple sau khi thua kiện Motorala quay lại “phản pháo” bằng những cáo buộc Motorola vi phạm một số bằng sáng chế thiết bị di động EP2059868, liên quan đến việc quản lý hình ảnh trên thiết bị di động. Trong cuộc chiến này, Motorola chịu thất bại, phải tiêu hủy toàn bộ sản phẩm vi phạm và còn phải trả tiền cho luật sư cùng những chi phí khác liên quan đến vụ kiện (chi phí trả luật sư ở nước ngoài rất đắt).

• Apple kiện Samsung vi phạm bản quyền sáng chế sản phẩm iPhone và iPad khi cho ra đời dòng điện thoại cũng như máy tính bảng Galaxy. Samsung “phản pháo” kiện lại Apple vi phạm bản quyền liên quan đến công nghệ tiết kiệm điện năng, kết nối 3G, phương thức chia sẻ dữ liệu…Trong vụ kiện này Apple đã thua Samsung.

Theo PC World.