Clean Code là gì? Tại sao lập trình phải Clean Code?

Clean code là gì?

Hiểu về khái niệm giúp chúng ta phần nào biết được lý do vì sao nó quan trọng. Theo đó, Clean code nghĩa là mã nguồn sạch khi được dịch ra. Song hiểu một cách đơn giản nhất thì Clean code bao gồm có cách tổ chức mã nguồn, cách triển khai mã nguồn khoa học và dễ hiểu và đồng thời đem lại hiệu năng cao cho một chương trình cụ thể.

Clean code chính là sự định hướng về cách tư duy để tối ưu code. Thông qua đó thì code sẽ dễ đọc hơn, dễ hiểu hơn và dễ phát hiện lỗi, cũng dễ bảo trì mà ngôn ngữ nào cũng có thể áp dụng. Với dòng code sạch khi được sử dụng chắc chắn sẽ tăng đáng kể giá trị cho dự án, cũng giúp các lập trình viên khác khi sử dụng có thể hiểu được ý nghĩa, cấu trúc thuận lợi.

Áp dụng Clean code là không khó, tuy nhiên việc áp dụng sao cho chuẩn xác và đúng đắn lại là vấn đề hoàn toàn khác, phức tạp không dễ thực hiện. Bởi thế, nắm bắt đầy đủ, hiểu và biết cách áp dụng được Clean code trở thành vấn đề quan trọng đối với mỗi lập trình viên. Sử dụng Clean code tốt giúp mã nguồn sẽ tốt hơn rất nhiều.

Lý do cần Clean code trong lập trình

Sử dụng Clean code trong lập trình thực tế mang tới nhiều giá trị, có nhiều lợi ích thiết thực. Việc xác định cụ thể và chuẩn xác được giúp chúng ta phần nào hiểu được lý do cần áp dụng Clean code trong lập trình

1. Clean code giúp code dễ bảo trì

Bảo trì đối với các phần mềm, hay sản phẩm kỹ thuật nói chung là yêu cầu cơ bản, là một khâu bắt buộc cần được thực hiện. Nếu phát triển phần mềm không được thực hiện tốt thì việc bảo trì sẽ tốn kém, khó khăn và mất nhiều thời gian, đồng thời cũng có nhiều vấn đề phát sinh. Bởi thế, việc đảm bảo chất lượng của source code ngay từ đầu là điều mà đội ngũ phát triển cần được hết sức lưu tâm.

Để làm được điều này thực tế không hề dễ. Bản chất của dự án là nhiều người cùng làm trong một nhóm, cùng hoàn thành một mục tiêu chung. Bởi vậy, nếu không được áp dụng một quy chuẩn, một tiêu chuẩn chung thì việc người code hay, người code dở không thể tránh khỏi.

Thực tế thì trong quá trình bảo trì code nếu người trước đó biết tới Clean code sẽ giúp người sau dễ dàng hơn trong việc mở rộng chương trình, phát triển thêm được các tính năng cho phần mềm mà hoàn toàn không phải sửa chữa lại các mã nguồn cũ.

Tuy nhiên, nếu không áp dụng Clean code thì việc bảo trì, hay phát triển thêm khi cần thiết rất khó trong việc mở rộng mã nguồn. Không chỉ vậy, tình trạng phải phá bỏ toàn bộ để thiết lập lại từ đầu cũng không khó hiểu. Lãng phí thời gian, lãng phí nhân lực và gây tốn kém chi phí là những vấn đề chúng ta phải đối mặt.

2. Clean code giúp thể hiện trình độ lập trình viên

Đánh giá về trình độ thực tế của một lập trình viên đòi hỏi chúng ta phải dựa trên nhiều tiêu chí, nhiều khía cạnh khác nhau. Song nếu xét trên khía cạnh kỹ thuật thì việc nắm bắt đầy đủ, hiểu tường tận và áp dụng được Clean code sẽ phần nào giúp chúng ta xác định được trình độ của lập trình viên đó.

Không chỉ vậy, biết tới Clean code hay không còn phần nào thể hiện được kinh nghiệm mà lập trình viên đó có là nhiều hay ít. Thông qua việc code nhiều, xuất hiện nhiều lỗi qua thời gian dài sẽ giúp họ tích lũy được nhiều kinh nghiệm vô cùng hữu ích. Lúc này, ngay khi đối diện với vấn đề họ sẽ biết nên bắt đầu từ đâu, nên xử lý nó ra sao là đúng đắn và thích hợp nhất.

Với việc làm việc với nhiều dự án, có những yêu cầu riêng biệt, tiếp xúc với nhiều mã nguồn được phát triển bởi nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau thì lúc này lập trình viên hoàn toàn có thể lĩnh hội cho mình nhiều cách tổ chức, nhiều cách triển khai mã nguồn thích hợp và lý tưởng nhất. Từ đó đúc rút ra những kinh nghiệm riêng để hoàn thiện và nâng cao khả năng kỹ thuật của mình.

3. Clean code giúp người khác dễ đọc code hơn

Khi phát triển một chương trình, một phần mềm thường sẽ là sự kết hợp của nhiều người cùng làm theo một nhóm, hiếm khi có trường hợp một người tự làm hết mọi việc. Lúc này một vấn đề đặt ra là tình trạng mỗi người code một kiểu thì việc đọc được code của nhau, hiểu được người khác viết gì không đơn giản. Và sẽ rất khó chịu nếu phải đọc những dòng code bẩn, xấu và hết sức cẩu thả từ người khác.

Tuy nhiên, nếu lập trình viên biết tới Clean code, áp dụng nó linh hoạt và hợp lý thì việc viết code sẽ không chỉ để một mình họ hiểu. Hướng tới việc viết code dể cả những người khác trong nhóm, trong team đều có thể đọc được sẽ giúp quá trình phát triển chương trình chủ động, thuận lợi và dễ dàng hơn.

Điều này thực tế không đơn giản khi mà mỗi người lại có hiểu biết, có phong cách làm việc, cách viết code khác nhau. Tuy nhiên, với Clean code thì vấn đề đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều rồi. Hiểu được quy tắc chung và áp dụng sẽ giúp viết code, làm việc theo đội nhóm được thực hiện tốt hơn.

4. Xây dựng một quy tắc chung

“Quy tắc” gần như là điều bắt buộc nếu một doanh nghiệp muốn trở nên chuyên nghiệp, uy tín hơn.

Khi mà mỗi thành viên trong doanh nghiệp khi phát triển một dự án có thể tuân thủ theo quy tắc, một tiêu chuẩn chung thì việc hoàn thành được sản phẩm chất lượng, nhanh chóng, ít xảy ra lỗi, dễ dàng trong bảo trì, duy trì hoạt động ổn định đều được đáp ứng tốt. Trong khi đó, việc không có một quy tắc chung được áp dụng cụ thể thì sản phẩm hoàn thành nhiều lỗi, hay hoạt động không ổn định, chất lượng mã nguồn thấp là điều khó tránh.

Tuy nhiên, không phải đơn vị nào, hay team nào cũng có trình độ của các lập trình viên là tương đương. Song nếu chỉ cần có tối thiểu 1 – 2 người biết về Clean code, áp dụng nó hợp lý thì việc định hướng cả nhóm theo một tiêu chuẩn sẽ thực hiện được đơn giản và dễ dàng, đem lại hiệu quả cao hơn.

5. Khẳng định chuyên nghiệp đội ngũ phát triển

Hoạt động chuyên nghiệp, cung cấp dịch vụ chất lượng luôn là điều mà mỗi đơn vị, mỗi công ty lập trình mong muốn. Sự chuyên nghiệp tới từ khả năng quản lý con người, phát triển sản phẩm, hay marketing để bán sản phẩm đều được chú trọng.

Nếu xét trên phương diện kỹ thuật thì đội ngũ phát triển một phần mềm được đánh giá cao, được coi là chuyên nghiệp khi nhìn nhận ở mã nguồn mà họ hoàn thiện. Source code có đạt chuẩn, có tuân thủ quy tắc chung hay không, tổ chức mã nguồn ra sao, hay việc quản lý mã nguồn như thế nào,… đều cần được xem xét. Từ đó có thể thấy việc chuyên nghiệp hóa được đội ngũ phát triển phần mềm là không đơn giản, không dễ dàng.

Muốn đạt được điều này cần có sự chuyên nghiệp ở từng bộ phận, từng con người trong chính đội ngũ đó. Không chỉ vậy, sự chuyên nghiệp của người lãnh đạo, của người trưởng nhóm có ý nghĩa to lớn. Và trong phát triển phần mềm, trong viết code thì Clean code là cách góp phần nâng cao sự chuyên nghiệp cho mỗi team, từ đó mở rộng ra sự chuyên nghiệp cho một công ty, doanh nghiệp.

Yếu tố chính ảnh hưởng tới Clean code

Có nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng tới Clean code. Tuy nhiên trong đó thì cơ bản và tiêu biểu nhất chính là:

Định danh: Yêu cầu với biến, hàm, lớp hay package phải súc tích, đơn giản, dễ hiểu và thể hiện được ý nghĩa. Tuyệt đối không sử dụng những tên chung chung, khó hiểu hay dễ gây hiểu lầm.
Hàm: Yêu cầu đối với hàm khi đặt không quá dài, không làm nhiều nhiệm vụ khác nhau, và không có quá nhiều tham số. Đặc biệt, không nên quá lạm dụng ghi chú và sử dụng ghi chú không đúng mục đích.
Định dạng mã nguồn – Format: đây chính là các khoảng cách lùi đầu dòng.
Thiết kế và kiến trúc tồi: nó khiến quá trình mở rộng hay thay đổi theo yêu cầu thực tế gặp nhiều khó khăn.
Thiếu đi các bản kiểm thử: nó ảnh hưởng tới việc không đảm bảo được độ ổn định, chất lượng của mã nguồn.

Clean code có những vai trò, ý nghĩa quan trọng trong phát triển dự án, phát triển phần mềm. Việc tìm hiểu những thông tin, có kiến thức về Clean code đồng thời áp dụng thích hợp giúp phát triển sản phẩm của từng nhóm, từng doanh nghiệp được thực hiện tốt, hiệu quả, thống nhất và được đánh giá cao ở sự chuyên nghiệp.